Prim ve vergi borcu olanlara ikinci şans

Maliye Bakanı Naci Ağbal, prim borçlarıyla ilgili olarak en az 3 milyon vatandaşın başvurabileceğini belirterek, "Prim ve vergi borçlarını ödeyemeyen vatandaşlarımıza ikinci bir şans tanıyacağız" dedi.

Maliye Bakanı Naci Ağbal, 2014 yılının Ağustos ayında çıkarttıkları 6552 Sayılı Kanun ile prim ve vergi borçlarının taksitlendirilmesine imkan sağladıklarını hatırlattı.

Bu uygulamayla vergisini, sosyal güvenlik primini süresinde ödemeyenlere 36 aya kadar taksit olanağı getirdiklerini anlatan Ağbal, uygulamadan yararlanan bir grup mükellefin, imkanları olmaması nedeniyle taksitlerini ödeyemediklerini ve haklarını kaybettiklerini söyledi.

Ağbal, tekrar sisteme dahil olmak isteyen mükellefler bulunduğunu belirterek, "Vergi ve prim borçlarının yeniden yapılandırılması esnafın epeydir bizden talep ettiği bir konu. Bu talebi karşılamak amacıyla yasal düzenleme yoluna gittik" diye konuştu.

Hazırladıkları yasal düzenlemeyle esnafın talebini karşılamanın önünü açtıklarını dile getiren Ağbal, şöyle devam etti:

"Yapacağımız yasal düzenlemeyle geçmişte taksitlerini ödemeyenlere bir hak getiriyoruz. Geçmişte ödeyemedikleri taksitleri ödemeleri durumunda bu kişilerin yeniden sisteme dahil olmasına imkan tanınacak ve bundan sonra kalan taksitlerini de ödeyebilecekler. Böylelikle vergi borcundan dolayı, prim borcundan dolayı ödeyecekleri rakam aşağıya gelecek."

ÜÇ MİLYON KİŞİ BAŞVURU YAPABİLECEK

Ağbal, 2011'de Vergi Barışı Kanunu ile bunu bir defa yaptıklarını anımsatarak, "Buna yeniden imkan veriyoruz. Sistemden çıkanlara onu getiriyoruz. Bu, milyonlarca vergi mükellefini, sosyal güvenlik mükellefini ilgilendiriyor. Önemli bir düzenleme inşallah Meclis açılır açılmaz bu düzenlemeyi süratle yapacağız. En az 3 milyon civarında vatandaş bu düzenleme için tekrar müracaat edebilecek” dedi.

Vergi ve prim borçları için sağlanan 36 aylık taksit imkanı süresinin yarısına gelindiğine işaret eden Ağbal, şunları kaydetti:

"Sistemden çıkanlara diyoruz ki 'gelin aksattığınız birkaç taksit vardır onları ödeyin, tekrar sisteme girin.' Bunun faydası ne? Diyelim ki 100 lira ödeyeceğine vergi cezasını daha düşük ödeyecek. Bu önemli bir imkan. Bu imkanı tekrar elde etmiş olacaklar. Prim ve vergi borçlarını geçmişte taksitlendirdiği halde ödeyemeyen vatandaşlarımıza böylece ikinci bir şans tanımış olacağız."
Naci Ağbal, uygulamanın yürürlüğe girmesinin, özellikle yaz aylarında esnaf açısından bir rahatlama sağlayacağını da sözlerine ekledi. ntvmsnc

Kentsel dönüşümde emlak vergisi indirimli ödenebiliyor

Büyükşehirlerin yüzünü değiştiren kentsel dönüşümde en çok gündeme gelen konulardan biri de vergi düzenlemeleri. KPMG Türkiye Vergi Bölümü Şirket Ortağı Hakan Orhan, kentsel dönüşüm kapsamında olan gayrimenkullerin emlak vergilerinin indirimli ödenebileceğini hatırlattı.

Emlak vergisinin çok kişiyi ilgilendirmesine rağmen uygulamaların pek bilinmediğini vurgulayan KPMG Türkiye Vergi Bölümü Şirket Ortağı Hakan Orhan, Emlak Vergisi Kanunu içinde yer alan ‘tasarruf kısıtı’nı anlattı. Emlak Vergisi Kanunu'nun 30'uncu maddesinin ikinci fıkrasındaki “Kanunlar veya diğer kamu düzeni koyan mevzuatla tasarrufu kısıtlanan bina arsa ve arazinin vergisi, kısıtlamanın devam ettiği sürece 1/10 oranında tahsil olunur” hükmüne değinen Orhan, şu bilgiyi verdi:

“Tasarrufu Kısıtlanan Bina, Arsa ve Arazi Hakkında Yönetmelik'in 2'nci maddesinde, umumi hizmetlere ayrılması sebebiyle üzerinde inşaat yapılmasına izin verilmeyen arsalar ile esaslı değişiklik ve ilaveler yapılmasına izin verilmeyen binaların tasarrufunun kısıtlanmış sayılacağı belirtiliyor. Bu hallerde kısıtlı olarak vergilemenin, imar planının kesinleştiği tarihi izleyen yılbaşından itibaren ilgili arsa veya binanın bulunduğu alanın imar programına alınıncaya kadar devam edeceği ifade ediliyor. Aynı madde hükmünde, arsanın imar planında kısıtlılığı gerektiren amaçlara tahsis edildiğinin bu yönetmeliğin bildirim mecburiyeti hükümlerine göre tespit edilmemiş olması halinde, arsa veya bina sahibi tarafından yazılı müracaatıyla alınacak kısıtlılık durumunu gösteren belgenin ibrazı halinde kısıtlılık durumunun uygulanacağı belirtiliyor.”

Hakan Orhan, Danıştay 9’uncu Dairesi'nin 2007/2143 sayılı Kararı ile  imar planına alınan yerlerin tasarrufu kısıtlı yerlerden sayıldığını, imar planına alınmakla birlikte henüz imar programına alınmayan davacılara ait taşınmaz için planda olduğu döneme ilişkin ödenen emlak vergisinin iadesinin yapılması gerektiğine oybirliğiyle karar verildiğini hatırlattı.

Hakan Orhan, kentsel dönüşüm planındaki arsa ve gayrimenkul sahiplerinin bu düzenlemeden nasıl yararlanacağını şöyle anlattı:

“Kentsel dönüşüm aslında bir imar planı… Bu plan dâhilinde olan; ancak henüz imar izni verilmeyen gayrimenkuller için ilgili makamlara dilekçe ile başvurulması neticesinde kısıtlılığa ilişkin belge alınması ve bu belgenin bir dilekçe ile beraber belediyeye ibraz edilmesi durumunda mükellef, kentsel dönüşüm planına dâhil edilen yıldan itibaren kısıtlılık uygulamasından faydalanılabilecek, emlak vergisini 9/10 indirimli ödeyebilecek. Kimi durumlarda da geçmişe yönelik fazla ödenen emlak vergilerinin iadesi mümkün olabilecek.

Burada dikkat edilmesi gereken başka bir noktanın altını çizelim. Yukarıda bahsi geçen Emlak Vergisi Kanunu'nun 30'uncu maddesinin 2’nci fıkrasının devam eden kısmı uyarınca tecil edilen 9/10 oranındaki verginin kısıtlılık kapsamındaki bina, arsa veya arazinin satılması, istimlaki veya hibe yoluyla devir ve temliki halinde, tahsilat zamanaşımına uğramamış vergilerin ödenmesi gerekir. Bu nedenle imar programı kesinleşinceye kadar gayrimenkulün elden çıkarılması gündemde ise indirim uygulamasından yararlanılmasının tekrar değerlendirilmesi faydalı olacaktır.”

110 TL desteğe 99 TL vergi

Bugün itibariyle 1300 TL’ye çıkacak olan asgari ücrette, devlet işverene teşvik olarak verdiği 100 TL’lik desteğin önemli bir bölümünü işçiden vergi olarak geri alacak. İşçinin alacağı asgari ücretten 99 TL hem gelir vergisi hem de damga vergisi kesintisi yapılacak.

Son iki aydır tartışılan ve önceki günkü ‘Asgari Ücret Tespit Komisyonu’ toplantısıyla birlikte resmiyet kazanan 1300 TL’lik yeni asgari ücret için, işverene işçi başına aylık 110 TL’lik destek verileceği açıklanmıştı. Söz konusu destek SGK primleri üzerinden olacak ve Hazine tarafından karşılanacak. Böylece SGK’nin prim gelirinin azalmaması ve açığının büyümemesi hedefleniyor. Ancak işverene verilecek aylık 110 TL’lik desteğe karşın, devlet de her ay 100 TL’ye yakın bir kaynağı işçiden vergi olarak kesecek. 2016 yılında her ay 1300 TL’lik asgari ücretten gelir vergisi kesilecek, bu tutar da aylık 86,46 TL olacak. Asgari ücretten yüzde 07.59’luk damga vergisi kesintisi de aylık 12,50 TL olacak. Böylece devletin her işçiden aylık alacağı vergi tutarı 98.96 TL olacak.

DÜZENLEME OLMAZSA...

Ekim ayına gelindiğinde ise,  şu anki sistem geçerli olursa gelir vergisi dilimi değişecek. Bu tarihten itibaren asgari ücretli yüzde 15 yerine yüzde 20’lik gelir vergisi dilimine girecek. Bu da asgari ücretten alınan Gelir Vergisi’ni 86 TL’den 156 TL’ye çıkarırken; asgari ücretin de 70 lira düşmesine neden olacak. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Süleyman Soylu ise, gelir vergisi diliminin asgari ücretliler için değişmemesi ve ücretlerde düşüş olmaması için Ekim ayından önce Maliye Bakanı Naci Ağbal’la görüşüp ortak bir çalışma yapacaklarını açıkladı. Bu çalışmanın sonucuna göre gelir vergisi diliminin değişip değişmeyeceği netleşecek.

KIDEM İÇİN DÜZENLEME

Ankara Sanayi Odası Başkanı Nurettin Özdebir ise, asgari ücretteki artışın kıdem tazminatlarına yansımaması için düzenleme yapılmasını istedi. Hükümetin asgari ücretteki ekstra artıştan kaynaklanan yükün yüzde 40’ını üstlendiğini belirten Özdebir,  “Ancak işin bir başka boyutu var. Asgari ücretteki artış kıdem tazminatlarına da yansıdı ve kıdem tazminatı yükü yüzde 30 düzeyinde arttı. Bu çok ağır bir tazminat yükü anlamına geliyor.  Bu konuda bir düzenleme yapılmasını istiyoruz” diye konuştu.

İŞVERENE MALİYETİ

Asgari Ücret: 1.647,00 TL
SGK Primi (Yüzde 15.5) (Teşvikle birlikte işveren payı): 255,29 TL
İşveren İşsizlik Sigortası Fonu Yüzde 2: 32,94 TL
İşverene toplam maliyet: 1.935,23 TL

İşte 2016’da ödenecek vergiler

Önümüzdeki yıl ödenecek vergi ve harçlar artırıldı. İşte yeni vergi oranları…

Gelir, veraset ve intikal, damga, emlak vergisi ile harçlar kanununda öngörülen vergi, maktu vergi ve harçlar 2016 yılında uygulanmak üzere artırıldı.

Resmi Gazete’nin bugünkü sayısında yer alan tebliğlere göre, gelir vergisine tabi gelirlerin vergilendirilmesinde esas alınan tarife, 2016 için 12,600 TL’ye kadar yüzde 15, 30,000 TL’nin 12,600 TL’si için 1.890 TL, fazlası yüzde 20, 69,000 TL’nin 30,000 TL’si için 5,370 TL, (ücret gelirlerinde 110,000 TL’nin 30.000 TL’si için 5,370 TL), fazlası yüzde 27,  69,000 TL’den fazlasının 69,000 TL’si için 15,900 TL, (ücret gelirlerinde 110,000 TL’den fazlasının 110,000 TL’si için 26,970 TL), fazlası yüzde 35 şeklinde yeniden düzenlendi.

Basit usule tabi olmanın özel şartlarını belirleyen hadler, 2016 takvim yılında uygulanmak üzere; 1 numaralı bent için 88,000 TL ve 126,000 TL, 2 numaralı bent için 42,000 TL, 3 numaralı bent için 88,000 TL, olarak tespit edildi.

Değer artışı kazançlarına ilişkin istisna tutarı 2016 takvim yılı gelirlerine uygulanmak üzere 11,000 TL, arızi kazançlara ilişkin istisna tutarı 24,000 TL, mesken kira gelirleri için uygulanan istisna tutarı 3,800 TL, tevkifata ve istisnaya konu olmayan menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarına ilişkin beyanname verme sınırı ise 1,580 TL olarak  belirlendi.

VERASET VE İNTİKAL VERGİSİ

Yeni yıldan itibaren veraset yoluyla veya ivazsız surette meydana gelen intikallerde veraset ve intikal vergisi; veraset yoluyla intikallerde ve ivasız intikallerde sırasıyla; ilk 210,000 TL için yüzde 1 ve yüzde 10, sonra gelen 500,000 TL için yüzde 3 ve yüzde 15, sonra gelen 1.1 milyon TL için yüzde 5 ve yüzde 20, sonra gelen 2 milyon TL için yüzde 7 ve yüzde 25, matrahın 3.8 milyon TL’yi aşan bölümü için ise yüzde 10 ve yüzde 30 olarak uygulanacak.

EMLAK VERGİSİ YÜZDE 2.79 ORANINDA ARTIRILDI

Emlak vergisi mükellefi olanların 2016 yılına ait emlak vergisinin tarh ve tahakkukunda esas alınacak vergi değerinin (matrahın) hesabı, emlağın 2015 yılı değerine, yeniden değerleme oranı olan yüzde 5.58′in ikiye bölünerek bulunan yüzde 2.79 oranı uygulanmak suretiyle yapılacak.

Tebliğler kapsamında damga vergisi ve harçlar kanunda yer alan vergi ve harçlarda yeniden değerleme oranı nispetinde yüzde 5.58 artırılacak. (sözcü.com.tr)

Asgari ücretle çalışanlara 70 TL’lik vergi piyangosu

Yılbaşından itibaren devreye girmesi beklenen AGİ seçeneği çalışanın maaşında en az 70 liralık artış getirecek.

Yılbaşından itibaren devreye girmesi beklenen asgari ücretin işverene maliyetini azaltacak alternatifler arasında yer alan AGİ seçeneği çalışanın maaşında en az 70 liralık artış getirecek.

Bin 300 liralık asgari ücretin işverene maliyetini düşürmek için yapılan alternatif çalışmalarda asgari geçim indiriminin (AGİ) yüzde 85’e çıkarılması seçeneği de tartışılıyor. Bu alternatifin uygulanması halinde işverenin maliyeti yaklaşık 106 lira düşerken, memurlar dahil tüm çalışanların gelirlerinde 70 lira civarında bir artış meydana gelecek.

3 SEÇENEK TARTIŞILIYOR

NET tutarı bin 300 lira olarak ilan edilen asgari ücretin işverene maliyet hesaplarında tüm çalışanları ilgilendiren kritik çalışmalar yapılıyor. Bugün yapılacak Asgari Ücret Komisyonu toplantısında, maliyeti azaltacak kalemlere ilişkin öneri ve teklifler işçi, işveren ve devlet üçlüsünde tartışılacak. Edinilen bilgilere göre, asgari ücretin işveren yükünü azaltma konusunda AGİ oranının vergiyi sıfırlayacak düzeyde yükseltilmesi, sigorta priminin indirilmesi ve Gelir Vergisi’nin düşürülmesinden oluşan 3 seçenek üzerinden çalışılıyor.

Seçenekler arasında yer alan AGİ oranının yükseltilmesi hem işveren hem de işçi lehine büyük avantajlar sağlayacak. Halen bu oran bekâr işçide yüzde 50’den başlayıp, 5 çocuklu evli işçilere sağlanan yüzde 85 indirim oranına kadar uzanıyor. Yüzde 85’lik indirim oranı, asgari ücretin tamamen vergiden muaf tutulacağı anlamına geliyor. Böyle bir durumda bugünkü asgari ücret üzerinden düşünüldüğünde 90 lira 11 kuruşluk destek tüm çalışanlar için 153 lira 19 kuruşa yükselecek.

AGİ PİYANGO OLUR

AGİ oranının en üst seviye olan yüzde 85’e yükseltilmesi halinde sadece asgari ücretliler değil, memurlar dahil tüm çalışanlar en üst seviyeden AGİ almaya başlayacak. AGİ seçeneği brüt asgari ücreti bin 646 liradan yaklaşık bin 540 liraya çekecek. Böylece işverenin yükü 106 lira civarında düşecek. Brüt asgari ücret düşeceği için işverenin kıdem tazminatı yükü de azalacak. Ancak bu seçenek Maliye için büyük vergi kaybı olacak. Çünkü sadece asgari ücretliler değil, tüm çalışanların ödediği vergi düşecek, maaşlar yükselecek.

BEŞ PUANLIK VERGİ İNDİRİMİ

Asgari ücrete uygulanan yüzde 15’lik Gelir Vergisi’nin 5 puan indirimle yüzde 10’a indirilmesi de seçenekler arasında. Maliye’nin vergi kaybına yol açacağı için karşı çıktığı bu indirimi hem işçi, hem de işveren kesimi destekliyor. Böyle bir indirim olması halinde asgari ücret yine bin 300 lira olacak ancak tüm çalışanların maaşı artacak. (sözcü.com.tr)

Koç'a 160 milyon lira vergi cezası

Tüpraş'a 2009-2013 hesap dönemleri için toplam 160 milyon lira vergi cezası verildi.

Tüpraş, yapılan vergi incelemesi sonucunda, 2009-2013 hesap dönemleri için 65.6 milyon TL vergi aslı ve 94.4 milyon TL vergi ziyaı cezası olmak üzere şirkete toplam 160 milyon TL vergi cezasının verildiğini açıkladı. Açıklama dün akşam Kamuyu Aydınlatma Platformu'ndan (KAP) şöyle verildi:

 "Şirketimiz nezdinde yürütülen, 24 Temmuz 2013 tarihli Özel Durum Açıklamamıza konu, vergi incelemesi sonucunda vergi inceleme elemanları tarafından eleştiri konusu yapılan hususlara ilişkin olarak düzenlenen Vergi İnceleme Raporları ile Vergi ve Ceza İhbarnameleri Şirketimize tebliğ edilmiştir. Şirketimize tebliğ edilen Rapor ve İhbarnamelerden anlaşıldığı kadarıyla; 2009, 2010, 2011, 2012 ve 2013 hesap dönemleri için 65,6 milyon TL vergi aslı, 94,4 milyon TL vergi ziyaı cezası olmak üzere toplam 160 milyon TL talep edilmektedir. Söz konusu Vergi ve Ceza İhbarnameleri ile ilgili olarak uzlaşma dahil bütün yasal haklarımız kullanılacak olup, konu ile ilgili gelişmeler, özel durumların kamuya açıklanmasına ilişkin düzenlemelere uygun olarak yatırımcılarımız ile paylaşılacaktır".

Çöp vergisine 2 kat zam geldi!

Büyükşehirlerde su faturası üzerinden metreküp başına 24 kuruş olarak alınan Çevre Temizlik Vergisi’ne zam geliyor. İmar Kanunu Tasarısı’na göre vergi 45 kuruşa çıkacak. Çöp Vergisi, üniversite ve köylerden de alınacak

Milliyet'in haberine göre; Tartışmalı İmar Kanunu Tasarısı’na eklenen maddeyle, su faturalarına yansıtılan ve Çöp Vergisi olarak bilinen Çevre Temizlik Vergisi 2 katına çıkacak. Büyükşehirlerde 24 kuruş, diğer belediyelerde 19 kuruş olan Çevre Temizlik Vergisi, büyükşehirlerde 45 kuruş, diğer yerlerde 36 kuruşa çıkacak. Köy ve üniversite binalarının Çöp Vergisi muafiyeti de sona erecek.
İmar Kanunu Tasarısı’na göre metreküp başına büyükşehirlerde 24 kuruş, diğer yerlerde 19 kuruş olan çevre temizlik vergisi, büyükşehirlerde 45 kuruş, diğer yerlerde 36 kuruş olarak hesaplanacak. Su ihtiyacını belediye şebekesi dışında karşılayanlar için de vergi oranı artacak. Böylece, 1. grup 1. derece konutların vergi oranı yıllık 1400 liradan 4 bin 200 liraya çıkacak. Çevre temizlik vergisi su faturalarına ekleniyor. Konutlar için çöp vergisi, su tüketim metreküpü başına belirlenen fiyat tarifesiyle hesaplanıyor. Mevcut durumda büyükşehirlerde 100 liralık yalın su bedeli için 8.5 lira Çevre Temizlik Vergisi kesiliyor. Tasarının hayata geçmesiyle bu miktar 16 liraya çıkacak.

Elektro tapu
Tasarıyla, ‘elektro tapu’nun da esasları belirlendi. Buna göre, bilgi teknolojileri ve iletişim araçları vasıtasıyla, güvenli altyapı oluşturularak hazırlanmış ortamlarda, tarafların farklı müdürlüklerden veya yurtdışı temsilciliklerinden, aynı anda görüntülü katılımıyla ve elektronik kimlik doğrulama yöntemleri kullanılarak tapu işlemleri yapılabilecek. Elektronik tapunun ayrıntıları yönetmelikle belirlenecek.

100 lirada 3.57 TL zam
Çevre Temizlik Vergisi 2014 başından itibaren büyükşehirlerde metreküp başına 24, diğer belediyelerde metreküp başına 19 kuruş olarak uygulanıyor. Son oranlara göre Ankara’da 100 lira tutarında örnek bir fatura yaklaşık şu kalemlerden oluşuyor:

Köyün muafiyeti bitti
Tasarıyla, çevre temizlik vergisinden muaf olan yer ve kurumlar arasından köyler çıkarıldı. Bunun yerine mahalli idarelere ve bunların kurduğu birlikler muafiyette tutuldu. Üniversitelerin kullanımına özel binalar da tasarının yasalaşmasıyla çöp vergisi ödemek zorunda. Tasarıyla darülaceze’nin dışındaki kimsesiz bakım kurumlarından da çöp vergisi alınacak. Tasarıyla, atık suyun uzaklaştırılmasına karşılık içme ve kullanma suyu tüketim bedelinin yüzde 50’sini geçmemek üzere belediye meclisince belirlenen ücretler de belediye gelirlerine eklenecek.

Borcunu ödemeyenler, bu habere dikkat!

Vergi ve trafik para cezası borçlarında torba yasa ile getirilen yapılandırma fırsatından yararlanmak için son haftaya girildi.

Milliyet'te yer alan habere göre borçlarını, faiz yükünden kurtularak peşin ya da taksitle ödemek isteyenlerin başvuru süresini kaçırmaması gerekiyor. Motorlu Taşıtlar Vergisi, emlak Vergisi, Çevre Temizlik Vergisi ile trafik cezası borçlarına yapılandırma için başvuru süresi 1 Aralık'ta doluyor. 1 Aralık günü mesai bitimine kadar başvurmayanlar, fırsatı kaçıracak.

NASIL BAŞVURULACAK?

Motorlu Taşıtlar Vergisi ve trafik para cezası borçları için Gelir İdaresi'nin internet adresi www.gib.gov.tr üzerinden internet aracılığıyla, bağlı bulunulan vergi dairesine şahsen ya da posta yoluyla başvurulabiliyor. Emlak Vergisi ve Çevre Temizlik Vergisi borçları için ise başvuru adresi belediyeler... Yetkililer, borçluların yapılandırma fırsatından yararlanmak isteyenlerin başvurularını son güne bırakmamalarını öneriyor. Vergi ve trafik para cezası borcunu yapılandırmak için başvuranlar, peşin, ya da 6, 9, 12, 18 eşit taksitte ödeme seçeneklerinden birini seçecek. Taksit ödemeleri 2 ayda bir yapılacak.

36 AY VADE

6 taksitte 12 ayda yapılacak ödemelerde 1.05, 9 taksitte 18 ayda yapılacak ödemelerde 1.07, 12 taksitte 24 ayda yapılacak ödemelerde 1.10, 18 taksitte 36 ayda yapılacak ödemelerde ise 1.15 katsayısı esas alınacak. Peşin ödeme için de taksitli ödemelerde ilk taksitin yatırılması için de son tarih 31 Aralık.

294 BİN KİŞİ YAPILANDIRDI

Gençlik ve spor Bakanlığı'nın 2015 yılı bütçe sunumunda, öğrenim katkı kredileriyle ilgili rakamlara yer verildi. 11 yılda tahsil edilen öğrenim katkı kredisi miktarı 6 milyar 148 milyon lirayı buldu. Takibe alınmış öğrenim veya katkı kredisi borçları, ilgili kanunlar kapsamında yeniden yapılandırılırken, bu haktan 294 bin 174 kişi yararlandı.